Το δοκίμιο της Ρένας Κοσσέρη για τον Παπαδιαμάντη είναι γραμμένο σε μια περίοδο που ηχούσαν εκκωφαντικά τα τύμπανα της γαλλοτραφούς μεταπολιτευτικής Νεοορθοδοξίας αναγγέλλοντας την επαναφορά στην αγορά των ιδεών ενός πολυφορεμένου θρησκευτικού "παπαδιαμαντισμού". Σ' αυτό ακριβώς το κλίμα έρχεται να αντιλογήσει η συγγραφέας προβάλλοντας τη δική της "βέβηλη" εκδοχή για τον "θρησκευτικό" Παπαδιαμάντη.
Ἡ ἑδραίωση μιᾶς παγκόσμιας εἰρηνικῆς τάξης δέν μπορεῖ ὡς ἐκ τούτου νά καρποφορήσει μέσῳ μιᾶς ἁπλῆς ἄρνησης τοῦ πολέμου, ἀλλά μόνο μέσ’ ἀπό τήν ἔμπρακτη δημιουργία τῆς θεσμικῆς βάσης γιά μιά τέτοια τάξη. Τό πρῶτο βῆμα γιά τήν ἐπίτευξη αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ ἔγκειται στή μεταμόρφωση τῶν καπιταλιστικῶν μας ἐθνῶν-κρατῶν σέ ἀληθινές κοινότητες μέσ’ ἀπό τήν ὑπαγωγή τοῦ οἰκονομικοῦ βίου στόν ἔλεγχο τῆς λαϊκῆς βάσης καί τήν κατάργηση ὡς ἐκ τούτου τῶν διαιρέσεων τῆς ἰδιοκτησίας στήν κοινωνία.
[Από την εισαγωγή]
Στο ανά χείρας δοκίμιο ο Strauss ασχολείται με τη στάση του ιστορικισμού και τη συνεισφορά του στην ερμηνεία των φιλοσοφικοϊστορικών ιδεών, αναπτύσσοντας την προβληματική αυτού του ρεύματος και των βασικών του αιτημάτων σχετικά με τη φύση της πολιτικής, του κράτους και του ανθρώπου, τα οποία έχουν τεθεί με ένταση τόσο από φιλοσοφική σκοπιά όσο από τη σκοπιά της πολιτικής επιστήμης.
Ο ενημερωμένος κατάλογός μας
Είχε εξαντληθεί, αλλά το ξανατυπώσαμε
Νέα κυκλοφορία από εκδόσεις Έρασμος
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ
Ὁ Leo Strauss (1899-1973) ὑπῆρξε καθηγητής Πολιτικῶν Ἐπιστημῶν στό Πανεπιστήμιο τοῦ Σικάγου. Ἡ πολιτική φιλοσοφία ἀποτέλεσε τόν κεντρικό ἄξονα ἀναφορᾶς καί συγχρόνως τόν πυρήνα τοῦ πολυσχιδοῦς ἔργου του, τό ὁποῖο, μέ ἀφετηρία τίς περιπλανήσεις του στήν Πλατωνική καί Ἀριστοτελική πολιτική φιλοσοφία, ἀγκάλιασε τό σύνολο τῆς ἱστορίας τῆς Δυτικῆς σκέψης καί παράδοσης σέ πεδία αἰχμῆς, τά ὁποῖα ἐν πολλοῖς παραμένουν ἀμφίλογα κληροδοτήματα τῶν φιλοσοφικῶν, ἱστορικῶν, κοινωνικοπολιτικῶν ἀλλά καί αἰσθητικῶν ἐρευνῶν μέχρι σήμερα.
[Από την εισαγωγή]
Από Οκτώβριο και μετά αρχίζουμε να επιστρέφουμε σιγά-σιγά
Δουλεύοντας μία από τις καινούργιες εκδόσεις μας.
Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις μας το καινούργιο τεύχος (85) του περιοδικού μας Σημειώσεις.
Νέα κυκλοφορία από εκδόσεις Έρασμος
Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ
Ὁ Thomas Ernest Hulme γεννήθηκε τό 1883 στό Endon τοῦ Νόρθ Στάφορντσαϊντ καί σπούδασε στό Καίμπριτζ. Συνέχισε γιά δύο χρόνια τίς σπουδές του στό Λονδίνο καί τό 1906 ἔφυγε γιά τόν Καναδά, ὅπου ἔμεινε τρεῖς μῆνες. Ἐπέστρεψε γιά λίγο στήν Ἀγγλία καί στίς ἀρχές τοῦ 1907 μετακόμισε στίς Βρυξέλλες, ὅπου δίδαξε τήν ἀγγλική γλώσσα καί λογοτεχνία, ἐνῶ παράλληλα σπούδασε γαλλικά καί γερμανικά. Γύρισε στήν Ἀγγλία καί τό 1911 παρακολούθησε διαλέξεις στό Φιλοσοφικό Συνέδριο στή Μπολόνια καί ταξίδεψε σέ πόλεις τῆς Ἰταλίας. Τό 1912 ἐπέστρεψε στόν Καίμπριτζ, ὅπου ἔγινε δεκτός μέ συστατική ἐπιστολή τοῦ Ἀνρί Μπερξόν, τοῦ ὁποίου ὑπῆρξε μαθητής κατά τήν περίοδο τῆς διαμονῆς του στίς Βρυξέλλες. Ὁ Χέρμπερτ Ρήντ, ὁ ὁποῖος ἐπιμελήθηκε τή συγκεντρωτική ἔκδοση τῶν Δοκιμίων γιά τόν ἀνθρωπισμό καί τή φιλοσοφία τῆς τέχνης τοῦ Hulme, περιλαμβάνει στόν πρόλογό του αὐτήν τήν ἀρκετά προσεκτική συστατική ἐπιστολή τοῦ Μπερξόν: «Μέ εὐχαρίστηση βεβαιώνω ὅτι θεωρῶ τόν κ. T.E. Hulme πνεῦμα μεγάλης ἀξίας. Διαθέτει, στή μελέτη φιλοσοφικῶν προβλημάτων, τίς σπάνιες ποιότητες τῆς λεπτότητας, τῆς ρώμης καί τῆς διεισδυτικότητας. Ἄν δέν πέφτω πάρα πολύ ἔξω εἶναι προορισμένος νά δημιουργήσει ἐνδιαφέροντα καί σημαντικά ἔργα στόν χῶρο τῆς φιλοσοφίας τῆς τέχνης». Πῆρε μέρος στόν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο καί σκοτώθηκε στό πεδίο τῆς μάχης στό Βέλγιο, τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1917.
[Από την εισαγωγή]
Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ
Ἡ περίοδος ἀπό τόν 15ο ἕως καί τόν 18ο αἰώνα, περίοδος πού μέ μικρές αποκλίσεις συνηθίζεται νά ἀποκαλεῖται νεώτερη, κατέχει μιά ἰδιαίτερη θέση στήν ἱστορία τοῦ δυτικοῦ κόσμου. Εἶναι ἐκείνη ἡ μεταβατική ἐποχή, ἀνάμεσα στόν ὕστερο Μεσαίωνα καί τή Γαλλική Ἐπανάσταση, κατά τήν ὁποία τό παραδοσιακό ὑποχωρεῖ, ἤ καλύτερα ἀνατρέπεται, καί τή θέση του καταλαμβάνει βίαια τό μοντέρνο. Τήν περίοδο αὐτή καί μέχρις ὅτου τό νέο πνεῦμα καί ὁ φορέας του, ἡ ἀστική τάξη ἐπικρατήσουν ὁλοκληρωτικά, ὅλες οἱ πλευρές τοῦ πολιτισμοῦ, ἀπό τούς θεσμούς καί τίς κοινωνικοοικονομικές σχέσεις μέχρι τή σκέψη, τήν τέχνη καί τήν καθημερινή νοοτροπία, περνοῦν βαθειές καί ἀλληλοδιαπλεκόμενες κρίσεις.
[Από την έκδοση]
ΚΑΤΙ ΛΕΙΠΕΙ 2η έκδοση [2016]
Παρ’ ὅλο πού οἱ κοινωνικές οὐτοπίες πρωταγωνίστησαν, θετικά ἤ ἀρνητικά, στήν ἐξέλιξη τοῦ περιεχομένου τοῦ ὅρου «οὐτοπία», ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Τόμας Μόρ μέχρι τή σύγχρονη σχεδόν οἰκειοποίηση τοῦ ὅρου ἀπό τούς κριτικούς τοῦ Ὄργουελ, τοῦ Χάξλεϋ καί τοῦ Ζαμιάτιν («ἀρνητική οὐτοπία»), ἐντούτοις, ἡ οὐτοπία ποτέ δέν ἔπαψε νά συγκροτεῖ μιάν ὀντική κατηγορία, ἕναν συστατικό ὅρο τῆς ὀντολογίας τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς γλώσσας του.
[Από την εισαγωγή]
Θέλω νά ὑποστηρίξω ὅτι ὕστερα ἀπό ἑκατό χρόνια ρομαντισμοῦ, εἴμαστε σέ μιά ἐποχή ἀναβίωσης τοῦ κλασικοῦ, καί ὅτι τό ἰδιαίτερο ὅπλο αὐτοῦ τοῦ καινούργιου κλασικοῦ πνεύματος, ὅταν λειτουργεῖ μέσα στήν ποίηση, θά εἶναι τό φανταστικό. Καί σέ αὐτό πιστεύω ὅτι ἔγκειται ἡ ὑπεροχή τοῦ φανταστικοῦ : ὄχι ἡ ὑπεροχή γενικά καί ἀπόλυτα, διότι κάτι τέτοιο θά ἦταν προφανῶς ἀνοησία, ἀλλά ἡ ὑπεροχή μέ τήν ἔννοια ὅτι χρησιμοποιοῦμε τή λέξη «καλό» στή σφαίρα τῆς ἐμπειρικῆς ἠθικῆς – καλό γιά κάτι, ἀνώτερο ὡς πρός κάτι.
[Από την έκδοση]
Κατά τήν ἀντίληψη τοῦ Νίτσε, ὁ νεωτερικός δυτικός κόσμος, μέ τή μορφή μέ τήν ὁποία τόν γνωρίζουμε μέχρι καί σήμερα, εἶναι δημιούργημα τοῦ ἑβραϊσμοῦ: καπιταλισμός, οὑμανισμός ὡς ἠθικό θεμέλιο τοῦ καπιταλισμοῦ, ὀρθολογισμός τοῦ ὑποκειμένου καί ἐξορθολογισμός τῶν σχέσεων καί τῶν ψυχολογικῶν κινήτρων, ὅλα αὐτά, ἀνάμεσα σέ πολλά ἄλλα, δέν εἶναι παρά τό σύμπτωμα τῆς ἀποφασιστικῆς διείσδυσης τοῦ ἑβραϊκοῦ πνεύματος καί τοῦ ἑβραϊκοῦ πεπρωμένου μέσα στόν δυτικό νεωτερικό κόσμο.
[Από την εισαγωγή]
Η ΜΑΧΗΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΤΟΥ ΛΥΟΤΑΡ
Στό τέλος δύο περίπου αἰώνων πολιτικῆς ὀργάνωσης καί συσπείρωσης τῶν μαζῶν, ὅταν τό κάθε τί πού σοφίστηκε ἡ κοινωνική πλειοψηφία γιά νά βγάλει τήν Ἱστορία ἀπ’ τά σκοτάδια τῆς προϊστορίας της φαίνεται νά ἔχει ἐξαντληθεῖ ἤ οἰκτρά ἀποτύχει, ἔχουμε τό δικαίωμα νά διακινδυνεύσουμε ἀπ’ τήν πλευρά τῶν κοινωνικῶν πιά μειοψηφιῶν μία «παράδοξη» καταγγελία – καταγγελία τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ τῆς πλειοψηφίας. Τοῦ ὠμοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ πού κρύβεται στό ἀπυρόβλητο μίας φαντασιακῆς «δημοκρατίας». [Από την εισαγωγή]
Ξεκινώντας ἀπό μιά γενική ἐπισκόπηση τοῦ παγκόσμιου φοιτητικοῦ κινήματος, ἡ Χάννα Ἄρεντ, στό κείμενο πού ἀκολουθεῖ, σχολιάζει (μέ τή μορφή τῆς συνέντευξης, καί ἀπαντώντας σέ εὔστοχες ἐρωτήσεις, οἱ ὀποῖες παραπέμπουν σέ ἄλλα σημαντικά της κείμενα, ὅπως τό Περί Βίας καί τό Περί Ἐπαναστάσεως) μιά σειρά ἀπό κρίσιμα προβλήματα θεωρίας καί πρακτικῆς τῆς ἐπανάστασης στόν σημερινό κόσμο.
Νέα κυκλοφορία από τις εκδόσεις Έρασμος.
Στό παρόν κείμενο, θέλω νά δείξω πῶς ὁ Μπλόχ προσφέρει μιά μέθοδο γιά νά διακρίνουμε καί νά κρίνουμε τό ἰδεολογικό περιεχόμενο σέ θεωρίες, φιλοσοφίες καί πολιτιστικά δημιουργήματα τῶν ὁποίων ὁ ἰδεολογικός χαρακτήρας καί οἱ ἰδεολογικές ἐπιπτώσεις πολλές φορές παραβλέπονται. Ἡ μπλοχιανή μέθοδος τῆς ἰδεολογικῆς κριτικῆς διακρίνει ἀπελευθερωτικές οὐτοπικές διαστάσεις ἀκόμη καί σέ ἰδεολογικά προϊόντα, φέρνοντας στό φῶς ἐκεῖνες τίς πλευρές πού θά μποροῦσαν νά εἶναι χρήσιμες γιά τή ριζοσπαστική θεωρία καί πράξη.
[Από το βιβλίο]
Οὔτε τό μέλλον μᾶς ἀνήκει πιά. Μέσα σέ μερικές δεκαετίες θά μᾶς ἀποκαλοῦν σκληρά «ἀνθρώπους τῆς περασμένης χιλιετηρίδας», Εἴχαμε μόνο κάποια μαγευτικά τραγούδια πού μᾶς μιλοῦσαν γιά τό μέλλον καί ξαφνικά τά τραγούδια αὐτά, καθώς βγῆκαν ἔξω ἀπό τόν δυναμισμό τοῦ παρόντος, μεταμορφώθηκαν σέ συμβάντα τῆς φιλολογικῆς ἱστορίας. Τώρα πού οἱ τραγουδιστές ἔχουν σκοτωθεῖ, πού τά τραγούδια ἔχουν συρθεῖ στά μουσεῖα καί καρφιτσώθηκαν στό παρελθόν, ἡ σύγχρονη γενιά νιώθει ἀκόμα πιό ἐρειπωμένη, πιό ἐγκαταλειμμένη καί πιό χαμένη, αὐτή ἡ γενιά πού δέν ἔχει, μέ τήν πιό ἀληθινή σημασία τῆς λέξῃς, τόν λόγο.
[Από το βιβλίο]
Τά δοκίμιά του, ἀπό τά ὁποῖα παρουσιάζουμε μιά μικρή ἐπιλογή, δείχνουν πώς ὁ Ὄργουελ δέν ὑπῆρξε μόνο ἕνας συγγραφέας πού κόμισε μέσα στήν πολιτική γραφή τῆς γενιᾶς του τή βαθύτερη ἠθική ἀνησυχία καί τήν πνευματική ἐντιμότητα, ἀλλά πώς ὑπῆρξε συγχρόνως κι ἕνας εὐαίσθητος καί καλλιεργημένος γνώστης τῆς λογοτεχνίας. Τήν ἐσωτερική συνάφεια και τή δυναμική σχέση ἀνάμεσα στίς δύο αὐτές ἰδιότητες τοῦ συγγραφέα φωτίζει καλύτερα ἀπό κάθε ἄλλη ἀνάλυση ἡ σύντομη πνευματική αὐτοβιογραφία του «Γιατί γράφω» πού λόγῳ τοῦ «εἰσαγωγικοῦ» καί ἀντιπροσωπευτικοῦ της χαρακτήρα παίρνει τήν ἀνάλογη θέση της σ’ αὐτήν ἐδῶ τήν ἔκδοση.
[Από την εισαγωγή]
Ἀφετηριακό μου σημεῖο σέ αὐτό τό βιβλίο, ἐν ὀλίγοις, εἶναι ὅτι οἱ μεγάλες ἀλλαγές πού παρατηροῦμε στήν κατάσταση τῆς λογοτεχνικῆς θεωρίας μέσα στό τελευταῖο τέταρτο τοῦ αἰώνα ἐπῆλθαν στό πλαίσιο μνημειωδῶν καί ταχύτατων μεταβολῶν στίς οἰκονομικές καί πολιτικές συνθῆκες τοῦ κόσμου, καί ὅτι ἡ προσχώρηση τοῦ κλάδου τῆς λογοτεχνικῆς θεωρίας πού ἐνδιαφέρεται περισσότερο γιά ζητήματα ἀποικιοκρατίας καί ἰμπεριαλισμοῦ, σέ γρήγορη διαδοχή, πρῶτα σέ ἕνα τριτοκοσμικό εἶδος ἐθνικισμοῦ καί ὕστερα στήν ἀποδόμηση –στόν μεταστρουκτουραλισμό ἐν γένει, στήν πραγματικότητα– συγκαλύπτει, ἀντί νά ἐξηγεῖ, τίς σχέσεις ἀνάμεσα στή λογοτεχνία, τή λογοτεχνική θεωρία καί τόν κόσμο τοῦ ὁποίου αὐτές ἀποβλέπουν νά εἶναι λογοτεχνία καί θεωρία.
[Από το βιβλίο]
Κάθε συζήτηση γιά τήν αἰσθητικοποίηση τῆς πολιτικῆς ὀφείλει νά ξεκινάει ἀναγνωρίζοντας τήν κανονιστική ἀντίληψη τῆς αισθητικῆς τήν οποία προϋποθέτει. Διότι μόνο ἐάν καθορίσουμε λεπτομερῶς τί σημαίνει αὐτός ὁ κακόφημα ἀμφίσημος ὅρος μπορούμε νά καταλάβουμε γιατί θεωρεῐται προβληματική ἡ ἐπέκτασή του στήν πολιτική σφαίρα.
[Από το βιβλίο]
Τό κείμενο πού παρουσιάζουμε ἀποτελεῖ τή συνοπτική διδακτική ἀφήγηση μιᾶς πορείας πολιτικῶν ψευδαισθήσεων ἀπό τή γέννηση ἕως τήν ἐξάχνωση τῶν «βελούδινων» ἐπαναστάσεων στήν Κεντρική Εὐρώπη, τῆς πορείας ἐκείνης πού ὁδήγησε τίς χῶρες τῆς ἐν λόγῳ περιοχῆς ἀπό τή δική τους Σκύλλα τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ στή δική μας Χάρυβδη (ὅπως ὀδυνηρά ἀποδεικνύεται) τῆς «δημοκρατίας».
ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ στήν Ἀγγλία ἀναπτύχθηκαν στό πλαίσιο τῆς εὐρωπαϊκῆς καί ἰδιαίτερα τῆς βρετανικῆς ἀποικιοκρατίας, ὡς μέρος τῆς ἀποικιοκρατικῆς συνθήκης. Οἱ ἀνθρωπολόγοι στήν πλειοψηφία τους δέν διερωτῶνταν γιά τήν ἀποικιοκρατική συνθήκη οὔτε γιά τό γεγονός ὅτι συμμετεῖχαν σ’ αὐτήν ἐρευνώντας ὑποδουλωμένους λαούς.
[Από το βιβλίο]
Αὐτό πού ἐνδιέφερε τόν Γκαῖτε δέν ἦταν ἡ ἀφηρημένη ἠθική λογική (μία ἀφηρημένη δικαιοσύνη, ἕνα ἰδεολογικό περιεχόμενο) ἀλλά ἡ ἀναγκαιότητα τῆς δημιουργίας καί ὅλου τοῦ ἱστορικοῦ δέοντος. Εἶναι αὐτό πού σημαδεύει μιά διαχωριστική γραμμή ἀνάμεσα σέ αὐτόν καί τόν Σίλλερ, ἀνάμεσα σέ αὐτόν καί στό μεγαλύτερο μέρος τῶν Διαφωτιστῶν, μέ τά ἀφηρημένα ἤ ἀφηρημένα ἐρμηνεύσιμα ἠθικά κριτήριά τους.
[Από το επίμετρο]
Στη σημερινή συγκυρία όπου επικρατούν βάναυσες γενικεύσεις ανήθικων ηθικολόγων («όλοι μαζί τα φάγαμε!») ανακυκλώνοντας την υποκρισία ενός αντεστραμμένου λαϊκισμού που υποδύεται την «υπευθυνότητα», η νηφάλια φωνή μιας δοκιμασμένης στο καμίνι του δικού της καιρού συνείδησης, η φωνή του Κάρλ Γιάσπερς, ανακτά την αφετηριακή της σημασία. Διότι το ιστορικό αυτό κείμενο του Γερμανού στοχαστή, αν και γραμμένο πριν από 70 χρόνια αγγίζει και κάποιες σημερινές πληγές.
Δεύτερη έκδοση 2019
Νέα κυκλοφορία Meyer Fortes "Ο Οιδίπους και ο Ιώβ στις δυτικοαφρικανικές θρησκείες" (μετάφραση-προλεγόμενα: Φώτης Τερζάκης)
Το δοκίμιο αυτό είναι μία επέκταση της Διάλεξης Frazer που δόθηκε στο πανεπιστήμιο της Γλασκώβης στις 28 Νοεμβρίου 1957 με τον τίτλο "Η ιδέα του Πεπρωμένου στις δυτικοαφρικανικές θρησκείες" από μία ιδρυτική φιγούρα της βρετανικής ανθρωπολογίας, τον Mayer Fortes. Δημοσιεύθηκε στο HAU: Journal of Ethnographic Theory 8 (1/2): 394-413, και αποτελεί ένα είδος σύνοψης του βιβλίου του Fortes, Oedipus and Job in West African Religion (Cambridge University Press: Λονδίνο 1958· επανέκδοση 1984, Νέα Υόρκη, με εκτενές εισαγωγικό δοκίμιο του Robin Horton). Ο Meyer Fortes (1906-1983) ανήκει στην πρώτη γενιά της βρετανικής κοινωνικής ανθρωπολογίας, τη γενιά που μαθήτευσε στον Μαλινόφσκι και στον Ράντικλιφ-Μπράουν κι εν συνεχεία επάνδρωσε τις έδρες του London School of Economics, της Οξφόρδης και του Καίμπριτζ που επρόκειτο να γίνουν τα οχυρά της νέας επιστήμης. Από κοινού με τον Έβανς-Πρίτσαρντ, με τον οποίον τον συνέδεαν στενοί προσωπικοί κι επαγγελματικοί δεσμοί, εκπροσωπεί την τάση των βρετανών Αφρικανιστών που στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου έστρεψαν την έρευνα στις μεγάλες ακέφαλες κοινωνίες της Μαύρης Ηπείρου ενδιαφερόμενοι προπαντός για ζητήματα πολιτικής οργάνωσης και ανέδειξαν σε βασικό εργαλείο ανάλυσης τη "θεωρία της καταγωγής" (descent theory)
Είναι γνωστή η επίθεση του Γερμανού πολιτικού φιλόσοφου Καρλ Σμιτ ενάντια στον ρομαντισμό. Επίθεση, η οποία πυροδότησε έναν διάλογο σχετικά με τις πολιτικές ιδέες των ρομαντικών, και γενικότερα σχετικά με τη σχέση του ρομαντισμού προς την ενεργό πραγματικότητα. Ο Σμιτ υποστήριξε ότι οι ρομαντικοί "αρνούνται να αναγνωρίσουν τα αιτήματα που η πραγματικότητα θέτει πάνω στη σκέψη" και "βλέπουν τον κόσμο ως μία ευκαιρία του καλλιτεχνικού νου να βεβαιώσει την κυριαρχία του". Διότι στον ρομαντισμό, αποφαίνεται ο Σμιτ, "η πραγματικότητα θεωρείται μόνον ως μια πρόφαση της φαντασίας να εκφράσει τον εαυτό της, να κατασκευάσει, τα πράγματα όπως αυτή θα τα ήθελε, να αισθητικοποιήσει τον κόσμο". Επιπλέον, ο Σμιτ υποστήριξε ότι στη σφαίρα των τεχνών υφίσταται μια ηθική ανεπάρκεια του ρομαντικού λυρισμού, εξ αιτίας της οποίας το ρομαντικό κίνημα δεν μπόρεσε να ανακαλύψει αισθητικό ενδιαφέρον σε οποιοδήποτε κοινωνικό περιεχόμενο.
Όπως γράφει ο Μιγκουέλ Αμπενσούρ (Miguel Abensour), από τον οποίο έχουμε δανεισθεί τα στοιχεία αυτού του σημειώματος ο Κλάστρ είναι ο κατ’ εξοχήν εθνολόγος της επιτόπιας έρευνας. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τον μη εθνολόγο αναγνώστη ο οποίος βρίσκεται μπροστά σ’ ένα έργο με φιλοσοφικές πάντοτε διαστάσεις κι έχει ίσως την τάση να ξεχνά, ή έστω να υποβαθμίζει, το εθνογραφικό υλικό στο οποίο στηρίζεται αυτό το έργο. Ο ίδιος άλλωστε ο Πιέρ Κλάστρ, στα μαθηματικά του στη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών του Παρισιού, επέμενε πάντοτε ότι η επιτόπια έρευνα είναι απολύτως αναγκαία για την επιστήμη της εθνολογίας. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι σκοπός της εθνολογίας είναι να αρχειοθετεί τους πρωτόγονους πολιτισμούς ούτε να συνθέτει τα στοιχεία διαφόρων ερευνών. Ο εθνολόγος, κατά τον Κλάστρ, είναι πρωτίστως πολιτικός στοχαστής. []
Η αξία της ενασχόλησης με τη φιλοσοφία, έχει τα τελευταία χρόνια τεθεί σε αμφισβήτηση. Κι αυτό όχι μόνο από όσους βρίσκονται έξω από αυτήν, αλλά και, με το δικό τους τρόπο, από τους ίδιους τους φιλοσόφους. Η αναζήτηση γενικών αληθειών αναμφισβήτητου κύρους έχει είτε από τα έξω καταργηθεί ως αίτημα είτε περιορισθεί, με θεωρητική επιχειρηματολογία, στη διατύπωση αρχών που αφορούν "καθαρά" θέματα μορφής, δεν αναφέρονται δηλαδή σε συγκεκριμένα περιεχόμενα. Από την άλλη μεριά, η εξακολουθητική μη δεσμευτική υιοθέτηση θετικών τρόπων σκέψης με αξίωση πρωταρχικού κύρους έχει καταντήσει τη φιλοσοφία εύκολη λεία όσων την αντιμάχονται. Ότι παρ' όλα αυτά η φιλοσοφία είναι ακόμα δυνατή, πολύ περισσότερο, αναγκαία, έστω και μόνο, τη δεδομένη ιστορική στιγμή, ως αναζήτηση των όρων της ιστορικής αναγκαιότητας της σημερινής της κατάστασης, αποτελεί κεντρικό θέμα της λεγόμενης Κριτικής Σχολής της Φραγκφούρτης. Η στροφή αυτή της ιστορικής θέσης, πλουτισμένη από τις πικρές εμπειρίες των μέχρι τώρα διαψεύσεών της, οδηγεί αναπόφευκτα σε μια θεωρία της κοινωνίας, αφού η τελευταία είναι το πλαίσιο, μέσα στο οποίο η θεωρητική σκέψη είναι δυνατή, γεννιέται, αρθρώνεται, διαψεύδεται ή γίνεται παραγωγική· είναι δηλαδή η κοινωνία αναγκαστικά παρούσα στο υποκείμενο μαζί και στο αντικείμενο της θεωρίας. Αυτή η υποκατάσταση του κοινωνικού Όλου στη θέση που κατείχε στον εγελιανό ιδεαλισμό το Πνεύμα σημαίνει τη διεύρυνση και συμπλήρωση αυτού που τοποθέτησαν στη βάση όσοι χαρακτήρισαν την εγελιανή φιλοσοφία ως φιλοσοφία αντεστραμμένη. Σημαίνει συγχρόνως και μια νέα σχέση προς την πράξη: Η φιλοσοφία γίνεται άμεσα πρακτική, αφού κατανοεί ότι δεν είναι σήμερα δυνατή παρά μόνο μέσα στην προοπτική της επιδίωξης μιας χειράφετης ανθρωπότητας, συγχρόνως όμως διαβλέπει την οπισθοδρομικότητα της αντικατάστασής της από μια άμεση πράξη. Το κείμενο που ακολουθεί οφείλεται σ' έναν από τους βασικούς εκπροσώπους της σχολής της Φραγκφούρτης, τον Τ. Αντόρνο. [] (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Ένα κείμενο του Φώτη Τερζάκη για το βιβλίο "Παλιά και νέα θεότητα" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις μας. Ένας διάλογος του περιοδικού Σημειώσεις με τον Παναγιώτη Κονδύλη.
Τα δοκίμια του Τζωρτζ Όργουελ, από τα οποία παρουσιάζουμε μια μικρή επιλογή, δείχνουν πως ο Όργουελ δεν υπήρξε μόνο ένας συγγραφέας που κόμισε μέσα στην πολιτική γραφή της γενιάς του τη βαθύτερη ηθική ανησυχία και την πνευματική εντιμότητα, αλλά πώς υπήρξε συγχρόνως κι ένας ευαίσθητος και καλλιεργημένος γνώστης της λογοτεχνίας. Την εσωτερική συνάφεια και τη δυναμική σχέση ανάμεσα στις δύο αυτές ιδιότητες του συγγραφέα φωτίζει καλύτερα από κάθε άλλη ανάλυση η σύντομη πνευματική αυτοβιογραφία του "Γιατί γράφω" που λόγω του "εισαγωγικού" και αντιπροσωπευτικού της χαρακτήρα παίρνει την ανάλογη θέση της σ' αυτήν εδώ την έκδοση.
Οι εκδόσεις Έρασμος συμμετέχουν στο δεύτερο Θερινό Βιβλιοστάσιο. Από σήμερα μέχρι και την Κυριακή. Σας περιμένουμε όλους
"Ο κόσμος μετακόμισε στο απάνθρωπο βολεύτηκε σ’ αυτή την προσφυγιά πήρε μαζί του για εικονίσματα φωτογραφίες δημίων όργανα βασανιστηρίων για φυλαχτά μιλάει μόνο με σήματα μέσ’ στην οχλαγωγία της ερημιάς στις φαντασμαγορίες του τίποτε"
Νέα κυκλοφορία από τις εκδόσεις Έρασμος
Michael Lowy-Robert Sayre Η ρομαντική ουτοπία του Βάλτερ Μπένγιαμιν Μετάφραση: Ρεββέκα Πέσσαχ
Ο Μεσσιανισμός του Μπένγιαμιν είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την προσκόλλησή του στη ρομαντική κοσμοαντίληψη από την οποία εκπηγάζει με έναν ιδιάζοντα τρόπο πέρα από τις καμπαλιστικές καταβολές του, ή εξ αιτίας των καμπαλιστικών καταβολών του ίδιου του ρομαντικού κοσμοειδώλου, όπως αυτό διαμορφώθηκε ως καθολικό πρόταγμα για τη φιλοσοφία, την τέχνη και την ιστορία. Στην περίπτωση του Μπένγιαμιν, ο Μεσσιανισμός είναι un-etre-a-dire του Ρομαντισμού και μάλιστα ένα «είναι-που-πρέπει-να-ειπωθεί» προκειμένου να εισχωρήσουμε στον πυρήνα της ρομαντικής εξεγερσιακότητας και του ρομαντικού χρόνου ως ανατροπής του χρονικού continuum της Διαφωτιστικής αυταπάτης της ιστορίας εν προόδω.
Σε επιστολή του της 7ης Απριλίου προς τον Ernst Schoen σχετικά με τη διατριβή του για την «Έννοια της Κριτικής της Τέχνης στον γερμανικό ρομαντισμό», ο Μπένγιαμιν έγραφε: «Πριν από μερικές μέρες τελείωσα ένα προσχέδιο της διατριβής μου. Έγινε αυτό που όφειλε να γίνει: μία ένδειξη της αληθινής φύσης του ρομαντισμού η οποία είναι πλήρως άγνωστη στις φιλολογικές μελέτες. Ωστόσο, [η διατριβή] συνδέεται μόνον έμμεσα [με το θέμα] καθώς στάθηκα ανίκανος να προσεγγίσω τον πυρήνα του ρομαντισμού, τον μεσσιανισμό του (ασχολήθηκα μόνο με την αντίληψή του για την τέχνη), και ακόμη λιγότερο με οτιδήποτε άλλο πιστεύω ότι είναι σημαντικότατο » (Από τον πρόλογο του Στέφανου Ροζάνη)
Ποίηση "για το κοινό": ποίηση ενάντια στο κοινό
Κείμενο του Βύρωνα Λεοντάρη στο τεύχος 48 του περιοδικού Σημειώσεις
Karl Jaspers Το πρόβλημα της γερμανικής ευθύνης Μετάφραση: Στέφανος Ροζάνης
Ο συγγραφέας ξεκινώντας από το ερώτημα της πολιτικής ευθύνης των Γερμανών πολιτικών για τα εγκλήματα του ναζισμού επεκτείνεται σε μια δέσμη πολιτικών, ηθικών και μεταφυσικών ερωτημάτων που (οφείλουν να) διαπερνούν τη συνείδηση όχι μόνο των υπηκόων μιας ιστορικά ένοχης χώρας αλλά και όλων ημών ανεξαιρέτως, αν θέλουμε να αποτρέψουμε την παγκοσμίως επαπειλούμενη ανακύκλωση της ναζιστικής θηριωδίας επί τεχνοδημοκρατικού πλέον επιπέδου.
Ένα από τα τελευταία βιβλία των εκδόσεων Έρασμος είναι οι "Εποπτείες του Γιάννη Δάλλα. Επίμετρο: Βασίλης Αλεξίου
Οι "Εποπτείες" είναι μια πρώτη συναγωγή δοκιμίων μου, γραμμένων σε νεαρή ηλικία, εν βρασμώ προβληματισμού και γραφής θα έλεγα, μεταξύ των είκοσι πέντε και είκοσι εννέα μου χρόνων, που κυκλοφόρησε το 1954. Και τώρα, μετά από παρέλευση εξήντα και πλέον ετών, επιστρέφω νηφαλιότερος στην εποχή που τα ενέπνευσε και το στυλ που τα εξέφρασε και τα επανεκδίδω εν μέρει ανανεωμένα.
Στον σημερινόν αναγνώστη που θα ρωτούσε αν πρόκειται για πιστή επανέκδοση ή, όπως συνηθίζεται να λέγεται, για επαναθεώρηση εκείνης, απαντώ πως πρόκειται ασφαλώς για μια έκδοση που βασικά σέβεται και ακολουθεί τη δομή της πρώτης συμπληρώνοντας τα ελλείποντα στοιχεία της και εμπλουτίζοντάς την με νέα επιχειρήματα, που τα καθιστά αποδεικτικότερα και εκφραστικότερα η τωρινή έκδοση: αποδεικτικότερα από την πλευρά του νοήματος, με την προσθήκη ολόκληρων κριτικών παραγράφων και την απαλοιφή άλλων ως περιττών και κοινότοπων· και από την άποψη της γραφής, με μια εκφορά αυστηρή και οικονομικότερη, έναντι της παλαιάς, όπως μου τονίστηκε, ωραιολογίας. Οι "Εποπτείες" (1954) και η Υπερβατική συντεχνία που ακολούθησε (1958) είναι, εν σχέσει προς την δοκιμιακή μετέπειτα πορεία μου, δύο έργα πρώιμα, απομονωμένα και έκτοτε αποξεχασμένα στη δεκαετία του '50. Κατά βάση δίδυμα, ή πάντως συνεχόμενα, στη θεματική αναφορά του στόχου και τη σκόπευση του στόχαστρου με μια εποπτικότητα ενεστωτική και προαισθητική στα πρώτα και με μια υπερβατικότητα ευρύτερη, διαχρονική και πολιτισμική στα δεύτερα. Δίδυμα και για τη σταθερά, που τα συνέχει: της κοινής πνευματικής τους συντεχνίας.
Έτσι οι Εποπτείες πρώτες ήδη από τους τίτλους των τεσσάρων δοκιμίων τους, προσφέρονται ως πρόταση για νέα επανανάγνωση του έργου. Για επανανάγνωση τριπλή: προαισθητική, αισθητική, μεταισθητική
Μία από τις τελευταίες εκδόσεις μας είναι το "Patria Mia" του Ezra Pound, σε μετάφραση Γεράσιμου Λυκιραδόπουλου και Στέφανου Ροζάνη.
"Ένα δοκίμιο του Έζρα Πάουντ στη μητρική του γλώσσα με τίτλο ιταλικό: Patria mia. Σημειολογικά έχει, κατά την αντίληψή μου, τεράστιο ενδιαφέρον τόσο για το ύφος των εκφραζομένων ιδεών και θέσεων, τις οποίες ο νεαρός Πάουντ διατυπώνει σε αυτό το πράγματι ιδιόμορφο δοκίμιό του, όσο και για τις εκ πρώτης όψεως αφανεϊς προθέσεις του -ή εν πάση περιπτώσει όχι απόλυτα φανερές- οι οποίες ωθούν τον συγγραφέα στο εγχείρημά του: μια απολογία της βιωματικής του εμπλοκής με τις ιδέες και τις θέσεις που διατυπώνει. Όπως εγώ το βλέπω, το παράξενο αυτό δοκίμιο, παράξενο ακόμη και ως προς την ένταξη και ενσωμάτωσή του στο συνολικό corpus του παουντικού έργου, είναι πράγματι μια απολογία πολύ περισσότερο από όσο ένα θεωρητικό κείμενο των ιδεολογικών προσανατολισμών του "αμερικανού" Πάουντ και της περιπέτειάς του στα ευρωπαϊκά συμφραζόμενα μέσα στα οποία εντάχθηκε και λειτούργησε το ποιητικό κυρίως έργο του ως ένα είδος αμφίθυμου μοντερνισμού, απομακρυσμένου πάντως από τις "αμερικανικές" πηγές του ή από την "αμερικανική" ποιητική και καλλιτεχνική νοοτροπία. Ο αμφίθυμος μοντερνισμός του Πάουντ είναι πρωτίστως και κατ' εξοχήν ευρωπαϊκός, και είναι γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο που το Patria mia έχει έντονο απολογητικό χαρακτήρα και κατ' ουσίαν είναι εγχείρημα βιωματικής αμφιθυμίας έναντι των καταγωγικών εναυσμάτων και καλλιτεχνικών συναισθηματικών προβολών." (Από τον πρόλογο του Στέφανου Ροζάνη)
AGNES HELLER Η ΜΕΓΑΛΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Μετάφραση: Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος
Κείμενα όπως αυτό της Agnes Heller συνιστούν διττή πρόκληση: υπενθυμίζοντας με νηφάλια εμμονή κάποια απλά και θεμελιώδη οράματα κοινωνικής αρμονίας, ταυτόχρονα παραπλέουν εγκαίρως τον πειρασμό της ουτοπίας. Η λύση στο «εδώ» και το «τώρα» είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου. Ο Κόσμος είτε θα υποχρεωθεί να ανακαλύψει τη λύση που βρίσκεται μπροστά στη μύτη του είτε θα εκλείψει.
ROMAN JAKOBSON Το πρόβλημα Μαγιακόφσκι Μια γενιά που σπάταλησε τους ποιητές της Μετάφραση: Ρένα Κοσσέρη
Το παρόν δοκίμιο του Γιάκομπσον για τον θάνατο και την ποίηση του Μαγιακόβσκι, αν και γράφτηκε σε μια περίοδο εντατικής αισθητικής έρευνας γύρω από τα προβλήματα που έθεσε ο φορμαλισμός και η γλωσσολογία στους πρώτους αυτούς θεωρητικούς κύκλους της Μόσχας (1915-1920) και αργότερα της Πράγας (1920-1939), πολύ απέχει απ’ το να είναι ένα κείμενο αρχών. Βασίζεται κυρίως σε μα έσωθεν μαρτυρία της ποιητικής ζωής και επιχειρεί να διευρύνει τους πυρήνες της μαγιακοβσκικής μυθολογίας φέρνοντας σε επαφή τη δημιουργική τροχιά αυτής της φιλολογίας με τους ερεθισμούς τόσο της παράδοσης, όσο και της αναβράζουσας πειραματικής ανάπτυξης των καινούργιων τάσεων που εξυπηρέτησε.
Κυκλοφόρησε πριν λίγες ημέρες το νέο τεύχος των Σημειώσεων